Γυναικεία φορεσιά της Θράκης ή Πολίτικη

Τη γυναικεία φορεσιά των Σαρακατσάνων της Θράκης, που λέγεται και πολιτική, αποτελούν τα εξής κομμάτια:

Τσαμαντάκι (επάνω)
Το τσαμαντάνι είναι ένα είδος γιλέκου που φοριέται πάνω από το πουκάμισο. Το πίσω μέρος μέχρι τις μασχάλες είναι υφαντό μάλλινο, συνήθως βυσσινί σκούρο, χτυπημένο στη νεροτριβή. Το μπροστινό είναι φτιαγμένο με κατσέλια ή γαϊτάνια και έχει άνοιγμα που κουμπώνει με κόπτσες. Τα κατσέλια είναι στριφτά κορδόνια και τα γαϊτάνια είναι πλεξούδες και ράβονται το ένα δίπλα στο άλλο, σχηματίζοντας διάφορα σχέδια.
Πουκάμισο
Πουκάμισο βαμβακερό υφαντό άσπρο, μακρύ μέχρι κάτω από τις γάμπες. Φοριέται μετά το κατασάρκι. Στον ποδόγυρο, που δεν τον σκέπαζε η φούστα, είχε δαντελωτά κεντήματα με τριγωνικά μοτίβα, που λέγονταν μέρτζα. Ήταν ανοιχτό στο στήθος και είχε κέντημα στις δύο πλευρές του ανοίγματος, πλάτους περίπου 5 εκ. Το κέντημα αυτό, που λεγόταν μπρουμάνικο, ήταν όμοιο με το κέντημα στα φρούτα, τα μανίκια που έφθαναν κάτω από τον αγκώνα. Τα φρούτα ήταν κεντημένα με διαφορετικό κέντημα για τα κορίτσια και διαφορετικό για τις νιόπαντρες. Τα φρούτα για τις μεν κοπέλες, όπως και για τις ηλικιωμένες, είχαν κέντημα αραιό ή στενό, ενώ για τις νυφάδες ήταν ολοκέντητα με το σχέδιο που λεγόταν μισιακό.
Κάλτσες
Στα πόδια φορούν κάλτσες και πατούνες. Τις κάλτσες τις φορούν από το γόνατο μέχρι τον αστράγαλο, ενώ τις πατούνες με το κοντοτσούραπο τις φορούν στην πατούσα. Το κοντοτσούραπο περιβάλλει τον αστράγαλο και μπαίνει πάνω από την κάλτσα. Οι πολύ παλιές κάλτσες ήταν κόκκινες με πολλά γεωμετρικά σχέδια. Οι νεότερες έχουν αντίστοιχα σχέδια σε χρώμα άσπρο, μαύρο, μπλε, βυσσινί.
Πατούνες
Στα πόδια φορούν κάλτσες και πατούνες. Τις κάλτσες τις φορούν από το γόνατο μέχρι τον αστράγαλο, ενώ τις πατούνες με το κοντοτσούραπο τις φορούν στην πατούσα. Το κοντοτσούραπο περιβάλλει τον αστράγαλο και μπαίνει πάνω από την κάλτσα. Οι πολύ παλιές κάλτσες ήταν κόκκινες με πολλά γεωμετρικά σχέδια. Οι νεότερες έχουν αντίστοιχα σχέδια σε χρώμα άσπρο, μαύρο, μπλε, βυσσινί.
Τσαμαντάκι (επάνω)
Το τσαμαντάνι είναι ένα είδος γιλέκου που φοριέται πάνω από το πουκάμισο. Το πίσω μέρος μέχρι τις μασχάλες είναι υφαντό μάλλινο, συνήθως βυσσινί σκούρο, χτυπημένο στη νεροτριβή. Το μπροστινό είναι φτιαγμένο με κατσέλια ή γαϊτάνια και έχει άνοιγμα που κουμπώνει με κόπτσες. Τα κατσέλια είναι στριφτά κορδόνια και τα γαϊτάνια είναι πλεξούδες και ράβονται το ένα δίπλα στο άλλο, σχηματίζοντας διάφορα σχέδια.
Φούστα
Στη συνέχεια φοριέται η πολύπτυχη φούστα, που ράβεται στο τσαμαντάνι ή πιάνεται σ' αυτό με κόπτσες. Είναι μακριά μέχρι τη γάμπα φτιαγμένη με λαγκιόλια, δηλαδή τριγωνικά κομμάτια ενωμένα το ένα δίπλα στο άλλο, και στο κάτω μέρος είναι κεντημένη με κατσέλια ή γαϊτάνια. Το μπροστινό μέρος, όπου μπαίνει η ποδιά, είναι ίσιο χωρίς λαγκιόλια.
Παναούλα - Ποδιάς
Η ποδιά φοριέται πάνω από τη φούστα, στο μπροστινό ίσιο μέρος. Οι πολύ παλιές ποδιές ήταν μάλλινες κόκκινες, κεντημένες. Κάτι ανάλογο είναι η μάλλινη κεντητή παναούλα, η οποία είναι μικρότερη. Νεότερη είναι η φρουτοποδιά, που φοριόταν αργότερα κάτω από την παναούλα, και είναι φτιαγμένη από μεταξωτό ή βαμβακερό ύφασμα. Έχουμε τέλος και τη φουστίσια ποδιά ή ζυμοποδιά, η οποία είναι μάλλινη κεντημένη, μεγαλύτερη από την παναούλα και με διαφορετικά σχέδια. Η ποδιά δενόταν στη μέση με υφαντή καλτσοδέτα.
Ζωνάρι
Το βυσσινί ζωνάρι που ζώνει στη μέση είναι φτιαγμένο με ύφασμα μάλλινο από ανδρικό ζωνάρι. Ολόγυρα έχει ραμμένα κατσέλια ή γαϊτάνια, για να δώσουν μεγαλύτερο φάρδος, και τα σχέδια είναι ανάλογα με τα σχέδια του τσαμαντανιού.
Μανίκια
Στα χέρια φορούν μανίκια, τα οποία πιάνονταν με κόπτσα από το κατασάρκι, κάτω από τα φρούτα. Το κάτω μέρος που έπιανε τον καρπό το έλεγαν χειρότι και ήταν πλεκτό ή φτιαγμένο με κατσέλια ή γαϊτάνια. Το υπόλοιπο ήταν από οποιοδήποτε μάλλινο ή βαμβακερό ύφασμα.
Γκουπές (Πόρπη)
Στη μέση, πάνω από το ζωνάρι, φορούσαν ασημένια πόρπη, τον γκουμπέ, περασμένο σε δερμάτινη ζώνη στολισμένη με ασημένια και χρυσά καρφιά. Λεγόταν και φώκη, επειδή το δέρμα ήταν από φώκια, ευεργετικό για την τεκνοποίηση.
Τραχλιά
Στο λαιμό μέχρι το 1918 φορούσαν άσπρο μαντήλι, για να καλύπτεται το άνοιγμα στο τσαμαντάνι. Μετά το μαντήλι φόρεσαν την τραχλιά ή πετσέτα, η οποία ήταν στολισμένη με φρέντζες και δαντέλα.
Πανωφόρι
Το πανωφόρι ή σεγκούνι είναι μάλλινο υφαντό άσπρο, χτυπημένο στη νεροτριβή. Είναι αμάνικο κεντημένο στο μπροστινό μέρος και πίσω στις πλάτες. Στο πίσω μέρος, στη μέση, έχει δύο μάλλινες βυσσινιές φούντες. Σαν πανωφόρι καθημερινό φορούσαν ακόμη το γκουζόκι, το οποίο είναι υφαντό με πιέτες από τη μέση μέχρι τους γοφούς και με μανίκια να πέφτουν στην πλάτη, κεντημένα με φρέντζες, αντίστοιχο με το ανδρικό τσιπκένι και όμοιο με της Ηπείρου.
Φεσάκι
Στο κεφάλι φορούν βυσσινί σκούφο, ένα είδος φεσιού με φούντα και από πάνω μπόχο, ένα μάλλινο μαντίλι με κρόσσια ολόγυρα. Τον μπόχο τον δίπλωναν τριγωνικά, ρίχνοντας τις άκρες στην πλάτη, τον έβαζαν στο κεφάλι με το κέντρο πάνω από το μέτωπο και πιανόταν με καρφίτσα χρυσή ή ασημένια από τα μαλλιά.
Μπόχος
Στο κεφάλι φορούν βυσσινί σκούφο, ένα είδος φεσιού με φούντα και από πάνω μπόχο, ένα μάλλινο μαντίλι με κρόσσια ολόγυρα. Τον μπόχο τον δίπλωναν τριγωνικά, ρίχνοντας τις άκρες στην πλάτη, τον έβαζαν στο κεφάλι με το κέντρο πάνω από το μέτωπο και πιανόταν με καρφίτσα χρυσή ή ασημένια από τα μαλλιά.
Φορεσιά πολίτικη με πανοφώρι πίσω
Τα παπούτσια για τις νυφάδες ήταν χοντρά, μπουμπέ με χοντρές σόλες, με καρφιά και κεντημένα με μεταλλικά κουμπάκια. Όλο το στυλ ήταν ανάλογο με των ανδρικών. Τα παπούτσια αυτά φορέθηκαν όταν σταμάτησαν τα τσαρούχια. Στο στήθος φορούσαν αρμαθιές φλουριά και μεγάλο ασημένιο κουστέκι. Φορούσαν ένα είδος σκουλαρίκια, τα κατσαμέρια, τα οποία πιάνονταν από τα μαλλιά δίπλα στα αυτιά, με ασημένιες αλυσίδες, με φλουράκια χρυσά ή ασημένια και πολύτιμες πέτρες. Συγχρόνως όμως φορούσαν και σκουλαρίκια στα αυτιά.
Previous slide
Next slide

Πηγή: Λαογραφικό Μουσείο Σερρών http://www.sarakatsani-folk-museum.gr 

 

Καιρός

Θεσσαλονίκη Αθήνα Περτούλι Κωνσταντινούπολη